Capital Asset Pricing Model (CAPM), finans teorisinde, bir varlığın beklenen getirisini riskiyle ilişkilendiren bir modeldir. Yatırımcıların bir varlığa yatırım yaparken bekledikleri getiriyi, o varlığın sistematik riskine (piyasa riskine) bağlı olarak hesaplamak için kullanılır. CAPM, özellikle portföy yönetimi, varlık fiyatlaması ve yatırım kararlarında yaygın bir şekilde kullanılır. Aşağıda CAPM'nin detaylı bir açıklamasını, formülünü, varsayımlarını, avantajlarını ve sınırlamalarını bulabilirsiniz.
---
### **1. CAPM Nedir?**
CAPM, 1960'larda William Sharpe, John Lintner ve Jan Mossin tarafından geliştirilmiştir ve Modern Portföy Teorisi'nin bir parçasıdır. Model, bir varlığın beklenen getirisinin, risksiz getiri oranı ile varlığın sistematik riskine (beta) bağlı bir risk priminin toplamı olduğunu öne sürer. Sistematik risk, portföy çeşitlendirmesiyle ortadan kaldırılamayan, piyasanın genel hareketlerinden kaynaklanan risktir.
CAPM, yatırımcıların yalnızca sistematik risk için ek getiri (risk primi) talep ettiğini varsayar, çünkü çeşitlendirme ile unsystematic (şirkete özgü) riskler minimize edilebilir.
---
### **2. CAPM Formülü**
CAPM'nin temel formülü şöyledir:
\[
E(R_i) = R_f + \beta_i \cdot (E(R_m) - R_f)
\]
**Formülün Bileşenleri:**
- **\(E(R_i)\)**: Varlık \(i\)'nin beklenen getirisi.
- **\(R_f\)**: Risksiz getiri oranı (örneğin, devlet tahvillerinin getirisi).
- **\(\beta_i\)**: Varlık \(i\)'nin sistematik risk ölçüsü (beta katsayısı). Beta, varlığın piyasa getirisiyle olan duyarlılığını ölçer.
- **\(E(R_m)\)**: Piyasanın beklenen getirisi (örneğin, bir borsa endeksi gibi S&P 500'ün getirisi).
- **\(E(R_m) - R_f\)**: Piyasa risk primi, yani piyasanın risksiz getiriye göre ek getiri beklentisi.
**Örnek:**
Diyelim ki:
- Risksiz getiri oranı (\(R_f\)) = %3
- Piyasa getirisi (\(E(R_m)\)) = %8
- Bir hisse senedinin betası (\(\beta_i\)) = 1.2
Bu durumda hisse senedinin beklenen getirisi:
\[
E(R_i) = 0.03 + 1.2 \cdot (0.08 - 0.03) = 0.03 + 1.2 \cdot 0.05 = 0.03 + 0.06 = 0.09 = %9
\]
Yani, bu hisse senedinin beklenen getirisi %9'dur.
---
### **3. CAPM'nin Varsayımları**
CAPM, bir dizi basitleştirici varsayıma dayanır. Bu varsayımlar, modelin teorik çerçevesini oluşturur, ancak gerçek dünyada her zaman geçerli olmayabilir:
1. **Piyasalar Verimlidir**: Tüm bilgiler fiyatlara yansır ve yatırımcılar rasyonel davranır.
2. **Risksiz Borç Alma ve Verme**: Yatırımcılar risksiz oranda sınırsız borç alabilir veya borç verebilir.
3. **Tek Dönemli Yatırım**: Model, tek bir dönem için geçerlidir; yatırımcılar aynı zaman diliminde karar alır.
4. **Tüm Yatırımcılar Aynı Beklentilere Sahiptir**: Piyasa getirisi ve risk beklentileri herkes için aynıdır.
5. **Varlıklar Sonsuz Bölünebilir**: Yatırımcılar herhangi bir miktarda varlık alabilir.
6. **Vergi ve İşlem Maliyeti Yok**: Yatırım kararları vergi veya işlem maliyetlerinden etkilenmez.
7. **Risk ve Getiri Lineer İlişkili**: Getiri, yalnızca sistematik riskle (beta) ilişkilidir.
---
### **4. CAPM'nin Kullanım Alanları**
CAPM, finans dünyasında birçok alanda kullanılır:
- **Varlık Fiyatlaması**: Hisse senetleri, tahviller veya diğer varlıkların adil değerini belirlemek.
- **Sermaye Maliyeti Hesaplama**: Şirketlerin yatırımları finanse etmek için ödediği sermaye maliyetini (WACC) hesaplamada.
- **Portföy Yönetimi**: Yatırım portföylerinin risk-getiri dengesini optimize etmede.
- **Performans Değerlendirme**: Portföy yöneticilerinin performansını değerlendirmek için (örneğin, Jensen Alfasını hesaplamada).
- **Proje Değerlendirme**: Yeni projelerin beklenen getirisini riskle karşılaştırmada.
---
### **5. Beta (\(\beta\)) Nedir?**
Beta, CAPM'nin temel bir bileşenidir ve bir varlığın sistematik riskini ölçer:
- **\(\beta = 1\)**: Varlık, piyasa ile aynı risk seviyesine sahiptir (piyasa getirisiyle aynı hareket eder).
- **\(\beta > 1\)**: Varlık, piyasadan daha risklidir (örneğin, teknoloji hisseleri genelde yüksek betaya sahiptir).
- **\(\beta < 1>- **\(\beta = 0\)**: Varlık, piyasa hareketlerinden bağımsızdır (örneğin, risksiz varlıklar).
- **\(\beta < 0>
Beta, genellikle geçmiş verilere dayalı olarak hesaplanır ve bir varlığın piyasa endeksiyle korelasyonunu analiz eder.
---
### **6. CAPM'nin Avantajları**
- **Basit ve Kullanışlı**: CAPM, risk ve getiri arasındaki ilişkiyi basit bir formülle açıklar.
- **Standart Bir Çerçeve**: Finansal analizlerde yaygın bir referans noktasıdır.
- **Sistematik Risk Odaklı**: Yatırımcıların yalnızca portföy çeşitlendirmesiyle giderilemeyen riskleri dikkate almasını sağlar.
- **Geniş Uygulama Alanı**: Hem bireysel varlıklar hem de portföyler için kullanılabilir.
---
### **7. CAPM'nin Sınırlamaları**
CAPM, teorik bir modeldir ve gerçek dünyada bazı sınırlamaları vardır:
1. **Gerçekçi Olmayan Varsayımlar**: Verimli piyasalar, sınırsız borçlanma gibi varsayımlar gerçek dünyada her zaman geçerli değildir.
2. **Beta'nın Sınırlamaları**: Beta, geçmiş verilere dayanır ve gelecekteki riski tam olarak yansıtmayabilir.
3. **Tek Faktör Modeli**: CAPM, yalnızca sistematik riski (beta) dikkate alır. Fama-French Üç Faktör Modeli gibi daha yeni modeller, boyut ve değer gibi ek faktörleri içerir.
4. **Risksiz Oran Sorunu**: Risksiz oran, ekonomik koşullara bağlı olarak değişir ve sabit bir oran bulmak zordur.
5. **Piyasa Getirisi Belirsizliği**: Piyasa getirisi (\(E(R_m)\)) tahmindir ve farklı yatırımcılar için farklı olabilir.
6. **Davranışsal Faktörler**: CAPM, yatırımcıların irrasyonel davranışlarını veya duygusal kararlarını hesaba katmaz.
---
### **8. CAPM ve Gerçek Dünya**
CAPM, finans teorisinde temel bir araç olmasına rağmen, pratikte eleştirilere maruz kalır. Örneğin:
- **Fama-French Modeli**: CAPM'nin eksikliklerini gidermek için geliştirilen bu model, şirket büyüklüğü ve değer faktörlerini de içerir.
- **Davranışsal Finans**: Yatırımcıların rasyonel olmadığını savunan bu alan, CAPM'nin varsayımlarını sorgular.
- **Piyasa Anomalileri**: CAPM, düşük değerli hisselerin veya momentum etkisinin yüksek getirilerini açıklamakta zorlanabilir.
Buna rağmen, CAPM hâlâ finansal analizlerde yaygın bir başlangıç noktasıdır ve özellikle sermaye maliyeti hesaplamalarında sıkça kullanılır.
---
### **9. Örneklerle CAPM Uygulaması**
**Örnek 1: Hisse Senedi Değerlendirme**
Bir yatırımcı, bir teknoloji şirketinin hissesine yatırım yapmayı düşünüyor. Veriler:
- \(R_f = %2\)
- \(E(R_m) = %7\)
- \(\beta = 1.5\)
Hisse senedinin beklenen getirisi:
\[
E(R_i) = 0.02 + 1.5 \cdot (0.07 - 0.02) = 0.02 + 1.5 \cdot 0.05 = 0.02 + 0.075 = 0.095 = %9.5
\]
Eğer hisse senedinin beklenen getirisi %9.5'ten düşükse, yatırımcı bu hisseyi pahalı bulabilir.
**Örnek 2: Sermaye Maliyeti**
Bir şirket, yeni bir projeyi finanse etmek için özsermaye maliyetini hesaplamak istiyor. Şirketin betası 0.8, risksiz oran %4, piyasa getirisi . Öz sermaye maliyeti:
\[
E(R_i) = 0.04 + 0.8 \cdot (0.10 - 0.04) = 0.04 + 0.8 \cdot 0.06 = 0.04 + 0.048 = 0.088 = %8.8
\]
Bu, şirketin özsermaye maliyetinin %8.8 olduğunu gösterir.
---
### **10. Sonuç**
CAPM, risk ve getiri arasındaki ilişkiyi anlamak için güçlü bir teorik çerçeve sunar. Finansal analizlerde, özellikle varlık fiyatlaması ve sermaye maliyeti hesaplamalarında yaygın olarak kullanılır. Ancak, varsayımlarının gerçekçilikten uzak olması ve tek faktörlü bir model olması nedeniyle sınırlamaları vardır. Yatırımcılar, CAPM'yi diğer modellerle (örneğin, Fama-French veya APT) birlikte kullanarak daha kapsamlı analizler yapabilir.
Yorumlar
(0)